Cảm ơn Anh, người không quen biết...

Ký sự trường thuốc

Bài Ký sự này ghi lại những cảm xúc và suy nghĩ của bản thân tác giả trong những ngày tháng đầu tiên bước vào học tập nghề y. Xin chân thành cảm ơn những con người mà khi chết vẫn dành thân xác mình để phụng sự cho y học và cho sự sống.

BS NGUYỄN MINH TIẾN

Đã nhiều năm qua, nhưng tôi vẫn còn nhớ rõ cái cảm giác bồi hồi, nao nao kỳ lạ khi lần đầu tiên nhìn thấy Anh. Có lẽ mọi sinh viên y khoa năm thứ nhất cũng đều cảm thấy như vậy, bởi lẽ đó là lần đầu tiên trong đời chúng tôi được nhìn thấy một xác người khô.
Anh nằm đó, lặng yên, giữa phòng thực tập của bộ môn Cơ thể học (Anatomy), trường Đại học Y khoa. Màu da Anh không còn vẻ tươi sáng, hồng hào, mà sẫm lại, nên từ xa trông Anh như một thân cây khô. Một bác sĩ ngồi bên cạnh, dùng dao mổ rạch da rồi hí hoáy bóc tách dần những lớp cơ trên cánh tay trái của Anh. Khi chúng tôi đến gần, vị bác sĩ ngẩng lên, mỉm cười và nói: "Sinh viên Y1 phải không? Làm quen với xác chết đi. Muốn giỏi môn cơ thể học thì ngoài việc đọc sách, nghe giảng, còn phải biết học trên xác nữa”.
Trên cánh tay của Anh lúc ấy bắt đầu lộ dần ra những huyết quản, những gân cơ và những dây thần kinh, và vị bác sĩ đàn anh vừa làm vừa chỉ dẫn cho chúng tôi. Các nữ sinh viên là những người e ngại nhất. Họ đứng sau chúng tôi, có người lấy tay bịt mũi vì formol từ các bồn ngâm xác bốc lên làm cay xè cả mắt mũi. Mặc cho lưỡi dao đang rạch trên da thịt, mặc cho những người xung quanh đang xem xét, bàn luận, mặc cho các cô gái ngại ngùng, Anh vẫn nhắm nghiền mắt, gương mặt như đang ngủ, không chút biểu hiện gì của cảm xúc, bởi Anh đã thực sự thoát khỏi những lo toan, vướng bận của cuộc đời.
Cuối giờ thực tập, khi tất cả sinh viên rời khỏi phòng, người ta lại ngâm Anh vào một bồn chứa hỗn dịch alcohol và formol để bảo quản da thịt Anh không bị hư hoại. Cái mùi formol ấy cứ bám vào quần áo, bám vào trong hốc mũi, thậm chí bám vào cả đầu óc tôi (!), làm cho tôi mất hẳn cảm giác ăn ngon vào bữa ăn chiều hôm ấy. Thậm chí đến đêm, nét mặt Anh cũng vật vờ trong giấc ngủ của tôi.
Nhưng mọi cảm giác rồi cũng quen dần. Trong năm học thứ nhất (năm Y1), Anh như thể một quyển sách sống động, luôn bày ra trước mắt chúng tôi những cảnh tượng thật về các cấu trúc tinh vi của cơ thể con người, những thứ mà trước đây chúng tôi chưa hề được nhìn thấy. Hễ trên lớp thầy giảng đến phần nào của cơ thể, thì vài hôm sau, phần tương ứng trên cơ thể của Anh sẽ được các bác sĩ bộc lộ ra để chúng tôi xem. Cứ thế hết học kỳ I, sang học kỳ II, và rồi ngày thi cuối năm cũng đến. Chúng tôi không để tâm đến chuyện gì khác ngoài việc “bù đầu” cho các môn học.
Hôm ra thi vấn đáp môn Cơ thể học, tôi phải đứng trước một bác sĩ giảng viên, trả lời các câu hỏi mà vị bác sĩ ấy đặt ra và phải chỉ rõ cụ thể những bộ phận cấu tạo trên một xác người. Khi buổi thi kết thúc, lúc vị giảng viên đang ghi điểm của tôi vào sổ, tôi chợt nhìn lại và nhận ra nãy giờ mình đang đứng cạnh Anh. Một cảm giác nao nao lại trỗi dậy, nhưng không giống như lần đầu tiên nhìn thấy Anh. Cảnh tượng trước mắt tôi cũng khác với lần đầu, bởi trên người Anh lúc đó hiện ra gần như tất cả những gì mà chúng tôi đã được học. Buổi thi kết thúc, đám sinh viên rời khỏi phòng. Tôi đi ra hành lang bên ngoài, không khí vẫn thoảng mùi formol giờ đã trở nên quen thuộc. Tôi bước nhanh nhưng còn kịp thấy ở phòng bên người ta vừa mới đưa thêm vào một số xác mới…
Những năm sau đó, cứ mỗi lần lật quyển sách cơ thể học, nhìn vào các hình vẽ nhiều màu mô tả những bộ phận cấu tạo của cơ thể con người trên những trang giấy thơm phức, tôi tự hỏi không biết có bao nhiêu con người như Anh đã âm thầm giúp y học làm nên những trang sách như vậy? Anh là ai? Anh tên gì? Tôi không biết. Những người như Anh đều được mang một cái tên chung là những xác chết vô thừa nhận, bởi những năm ấy đâu đã có những người tự nguyện hiến xác.
Từ trước đến nay, theo truyền thống, các trường đại học y khoa vẫn có thông lệ tổ chức hằng năm những buổi lễ tưởng niệm – có tên gọi là “Ngày hội của những xác chết" (Fête des Maccabées) – để bày tỏ lòng biết ơn của y giới đối với những con người như Anh, bởi Anh đã chết nhưng vẫn còn cống hiến cho chúng ta, những người còn sống…